آبادی یا برهوت؟ روایتی از بحران آب در سیستان و بلوچستان

تا چشم کار می‌کند، بیابان بی‌انتهاست؛ زمین ترک‌خورده از تشنگی، بادهای خشک که گرد و غبار را به آسمان می‌فرستند، و مردمانی که سال‌هاست چشم‌انتظار بارانی‌اند که نمی‌بارد. اینجا سیستان و بلوچستان است؛ جایی که خشکسالی به فاجعه‌ای مزمن بدل شده، جایی که تشنگی نه فقط بر لب‌های مردم، بلکه در نگاهشان، در زندگی‌شان، و در قصه‌های شبانه‌شان جاری است.

خشکسالی‌ای که از دهه ۷۰ گریبان این خطه را گرفته، حالا دیگر تنها یک معضل طبیعی نیست؛ یک واقعیت تلخ است که به سرنوشت هزاران نفر گره خورده است. کاهش بارندگی، خشک شدن هامون، وزش بادهای ۱۲۰ روزه، و مهاجرت‌های ناخواسته، تنها بخش کوچکی از تصویری است که زندگی در این استان را دگرگون کرده است.

اما در میانه این فاجعه زیست‌محیطی، راه‌حلی کهن همچنان پابرجاست؛ هوتک.

هوتک؛ جان‌پناه یا دام مرگ؟

هوتک‌ها، گودال‌های دست‌ساز بزرگی هستند که در دل بیابان‌های بلوچستان، برای ذخیره آب باران و تأمین آب آشامیدنی و دام ایجاد شده‌اند. مردم محلی از این گودال‌های کهن که نسل‌ها از آن‌ها بهره برده‌اند، برای ذخیره و استفاده از آب استفاده می‌کنند. با این حال، این منابع آب سنتی بدون حفاظت و ایمن‌سازی کافی، گاهی از منبع بقا به استخر مرگ تبدیل می‌شوند.

هوتک‌ها آب مورد نیاز برای شرب، دامداری، کشاورزی و مصارف روزمره را تأمین می‌کنند، اما در عین حال، جان‌های بسیاری را نیز گرفته‌اند. کودکانی که برای بازی به اطراف این گودال‌های پرآب می‌روند و در آن سقوط می‌کنند، زنان و مردانی که برای برداشتن آب بی‌احتیاطی می‌کنند و جانشان را از دست می‌دهند. حتی گونه‌های جانوری مانند تمساح‌های پوزه‌کوتاه که در این گودال‌ها زندگی می‌کنند، خطری برای مردم محلی محسوب می‌شوند.

خشکسالی و کوچ‌های اجباری

بی‌آبی در سیستان و بلوچستان، تنها معضل روستاها نیست؛ این بحران، مردمان بسیاری را مجبور به ترک خانه و زادگاهشان کرده است. روستاهایی که روزگاری پر از زندگی بودند، اکنون خالی از سکنه شده‌اند. مردم این استان برای یافتن کار و آب، به شهرهای دیگر مهاجرت می‌کنند. دامداران گله‌های خود را از دست داده‌اند، کشاورزان زمین‌هایشان را رها کرده‌اند، و صیادان دیگر امیدی به دریا ندارند.

با این حال، در میانه این رنج و سختی، چیزی که باقی مانده، فرهنگی است که هنوز زنده است؛ فرهنگی که در داستان‌های مردم، در نقش‌های سوزن‌دوزی‌هایشان، و در میراثی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده، انعکاس یافته است.

هنر بلوچ؛ روایتی از بقا و زیبایی

در برابر تمام این بحران‌ها، زنان بلوچ هنر خود را همچون سندی از هویت و مقاومت حفظ کرده‌اند. سوزن‌دوزی بلوچی که از مادران به دختران منتقل شده، نه‌تنها بازتاب فرهنگ و تاریخ این خطه است، بلکه به ابزاری برای روایت‌گری بدل شده است؛ روایتی از خشکسالی، امید، و جست‌وجوی راهی برای ادامه زندگی.

در سوچن، ما باور داریم که هنر، راهی برای زنده نگه‌داشتن داستان‌های نانوشته است. مجموعه “هوتک“، با الهام از همین چاله‌های آب ساخته شده است؛ آینه‌ای از امید و بقا در دل بیابان‌های بلوچستان.

گوشواره‌ها و گردنبندهای هوتک، با قاب‌هایی از نقره دست‌ساز و سوزن‌دوزی‌های ظریف، تداعی‌گر فرم مولکول‌های آب هستند؛ نمادی از حیات، از امید، و از میراثی که هنوز زنده است. این مجموعه نه فقط یک اثر هنری، بلکه پیامی جهانی از اهمیت آب، تغییرات اقلیمی، و ضرورت حفظ این میراث گران‌بهاست.

با حمایت از این هنر، شما نه‌تنها بخشی از فرهنگ و داستان‌های بلوچ را در زندگی خود جای می‌دهید، بلکه به ادامه حیات این میراث کمک می‌کنید. در سوچن، هر دوخت، هر گره، و هر نقش، بازتابی از تاریخی است که باید روایت شود؛ از سرزمینی که در جست‌وجوی آب، زیبایی را از دل رنج آفریده است.